داوری حقوقی یعنی چی؟
ایجاد اختلاف بین طرفین یک قرارداد، یک امر محتمل هست. اینکه چطوری این اختلاف را حل کنیم و سریعتر به کسب و کار و زندگی برگردیم، مهم است.
داوری یک روش حل و فصل اختلافات است که طبق فصل هفتم قانون آیین دادرسی مدنی، طرفین می توانند به جای دادگاه، داوری را انتخاب کنند. رای داور همان اعتبار و ارزش رای دادگاه دادگستری را دارد.
داوری چیست؟
در جریان اختلافاتی که بین افراد یک جامعه بوجود می‌آید غیر از رجوع به محاکم دادگستری، شیوه‌ای دیگر نیز وجود دارد که به آن داوری حقوقی می‌گویند. در روش داوری، طرفین اختلاف، توافق می‌کنند مسائل پیش روی خود مانند اختلافات و دعاوی کنونی یا بعدی را از شیوه حل اختلاف یا رفع تنازع به واسطه، داور انجام بدهند. این طریق رسیدگی و قضاوت، توسط یک شخص و یا تیم داوران، در خارج از نظام رسمی قضایی، انجام میشود.
جایگاه و اعتبار داوری
داوری از قدیم الایام در ایران به اسم تحکیم شناخته میشد و اکنون مطابق مواد 454 تا 500 قانون آیین دادرسی مدنی مصوب مجلس شورای اسلامی توسط کسانی که به مباحث حقوقی آشنایی دارند، انجام میشود. در این نهاد داوری آنچه بیش از همه در تحکیم این نهاد موثر است و پشتوانه حقوقی این نهاد است عبارت است از اراده و توافق طرفین معامله که در ضمن قراردادی که داشته اند موافقت کرده اند در صورت هر گونه اختلاف به داور خصوصی مراجعه کنیم و بنابر آنچه گفته شد، دادگاه با وجود قرارداد یا شرط داوری در متن قرارداد، مستقیما و بدون هماهنگی، به موضوع اختلاف رسیدگی کند و چون ورود پرونده در دادگاه های کنونی موجب اطاله دادرسی میشود و شخص امکان پیگیری طولانی مدت را ندارد، ولی در داوری حقوقی چنین طول زمانی وجود ندارد.
ویژگی ها و مزایا
*کاهش هزینه ها در داوری(به صورتی که هر چه خواسته بیشتر باشد، حق داوری کمتر است به خلاف دادگاه که ثابت است)
*رفع موانع قضایی در داوری( در رسیدگی از طریق داوری فقط طرفین اختلاف و داور از موضوع اختلاف مطلع می‌شوند، ولی در دادگاه ممکن است هنگام مراجعه اشخاص دیگری نیز از موضوع اختلاف با خبر شوند)
*اکرام طرفین دعوی
* سرعت بالا در رسیدگی از طریق داوری
* قطعی و لازم الاجراء بودن آراء داوری
*دقت و تخصص داوران در صدور رای
*محرمانه بودن رسیدگی در داوری
تفاوت داوری و دادگاه‌های دادگستری
الف). رسیدگی در داوری یک مرحله‌ای است.
در رسیدگی قضائی، دادگاه تجدیدنظر دوباره به موضوع اختلاف رسیدگی می‌نماید ولی در رسیدگی از طریق داوری امکان رسیدگی مجدد به همان اختلاف وجود ندارد و با صدور رای، دادگاه نمی‌تواند مجددا به موضوع اختلاف رسیدگی نماید و فقط در موارد خاص و مقرر در قانون امکان ابطال رای داوری وجود دارد.
ب). امکان عزل داور
در دادگاه امکان عزل قاضی توسط طرفین وجود ندارد، ولی در روش داوری، طرفین اختلاف می‌توانند با توافق یکدیگر داور یا داوران را عزل نمایند و شخص دیگری را برای داوری قرار بدهند
پ). اسناد و مدارک نزد ثالث
دادگاه در رسیدگی خود می تواند به مراجع رسمی و سازمانهای دولتی و عمومی دستور دهد اسناد و مدارکی که نزد آنها وجود دارد را برای دادگاه ارسال نمایند ولی در داوری چنین نیست و طرفین ملزم می باشند اسناد و مدارک مورد استناد خود را شخصا تهیه کرده و در اختیار داور قرار دهند.
ت). انتخاب روش ابلاغ در داوری
دادگاه طبق قانون آیین دادرسی مدنی ملزم به ابلاغ آرا و اوراق قضایی می باشد در حالی که در داوری طرفین می توانند مشخص کنند نحوه دعوت از اصحاب دعوا و ابلاغ رای داور چگونه باشد
س).انتخاب تعداد افراد رسیدگی کننده در داوری
در دادگاه در مرحله بدوی یک قاضی و در مرحله تجدیدنظر سه قاضی به اختلاف رسیدگی می کنند ولی در داوری محدودیتی در تعداد داوران وجود ندارد بدین معنی که می توان توافق کرد مثلا ۵ داور در موضوع اختلاف نظر دهند.
نحوه مراجعه به داوری
افراد در تمام قراردادهای حقوقی خود می توانند با توافق طرفین و یا بصورت یک قرارداد مجزا از قرارداد اصلی توافق بر ارجاع اختلافات به داوری داشته باشند. بنابراین روش، طرفین در قرارداد اصلی یا قرارداد دوم شرط می کنند که اگر اختلافی در قرارداد مورد نظر ایجاد شود، بر اساس این توافق به داوری رجوع خواهند نمود
توافق برای ارجاع به داوری
همانگونه که پیش از این هم گفته شد در روش داوری اصل بر توافق طرفین است و لذا طرفین حتی بعد از بروز اختلاف می توانند برای رجوع به داور توافق نمایند و چنانچه طرفین بر داوری توافق داشته باشند، ارائه دادخواست در دادگاه با قرار عدم استماع رو به رو خواهد شد.
منتفی شدن ارجاع به داوری
در موارد زیر، ارجاع به داوری در قراردادها منتفی است و پرونده در دادگاه رسیدگی می شود:
اگر داور، مسئولیت مربوطه را نپذیرد و داوری را رد کند.
اگر داور توانایی داوری را از دست دهد به عنوان مثال محجور گردد یا فوت نماید.
اگر یکی از طرفین قرارداد، یک ارگان دولتی یا وابسته به دولت باشد.
اگر منافع دولت در خصوص نتیجه اختلاف در میان باشد.
اگر داور قوانین عمومی و اصلی را در زمینه حکم صادره رعایت نکند.
اگر شرط داوری شده باشد اما داور تعیین نشده باشد و طرفین توانایی معرفی یک داور واحد را نداشته باشند